جراحی تعویض مفصل زانو یکی از روش‌های مؤثر برای درمان دردهای شدید و مزمن زانو است که در اثر آرتروز یا ساییدگی مفصل ایجاد می‌شود. اما آیا این جراحی فقط مخصوص سالمندان است؟ چه زمانی بهترین زمان برای انجام آن است؟ و آیا بعد از عمل می‌توان به زندگی عادی بازگشت؟ اگر این سؤالات ذهن شما را درگیر کرده، در ادامه مقاله پاسخ همه آن‌ها را خواهید یافت.
جراحی تعویض مفصل زانو برای چه کسانی مناسب است؟
جراحی تعویض مفصل زانو زمانی توصیه می‌شود که درد، خشکی یا محدودیت حرکت زانو به حدی برسد که انجام فعالیت‌های روزمره را با مشکل مواجه کند. این جراحی می‌تواند کیفیت زندگی را به‌طور چشمگیری بهبود ببخشد اما این عمل برای همه مناسب نیست. از جمله کاندیدای مناسب این عمل به شرح زیر است:
- کسانی که دچار آرتروز شدید یا ساییدگی کامل مفصل زانو شده‌اند.
- افرادی که درد زانو آن‌ها با روش‌های غیرجراحی مانند فیزیوتراپی، دارو یا تزریق کم نشده است.
- بیمارانی که در راه رفتن، نشستن یا بالا رفتن از پله دچار مشکل جدی هستند.
- افرادی که به دلیل تخریب مفصل، دچار تغییر شکل زانو (انحراف به داخل یا خارج) شده‌اند.
- بیماران با درد مزمن و مداومی که خواب و استراحت شبانه را مختل کرده است.
- کسانی که سن بالا ندارند اما تخریب شدید مفصل زانو دارند.
بیشتر بخوانید: سن مناسب تعویض مفصل زانو
آمادگی‌های لازم قبل از عمل تعویض مفصل زانو
قبل از انجام جراحی تعویض مفصل زانو، آمادگی‌های خاصی لازم است تا روند جراحی با کمترین خطر و بهترین نتیجه انجام شود. رعایت این نکات می‌تواند به کاهش عوارض بعد از عمل و تسریع در روند بهبودی کمک کند. از مهم‌ترین آن‌ها به شرج زیر است:
- انجام آزمایش خون، نوار قلب، عکس‌برداری از قفسه سینه و بررسی سایر بیماری‌های زمینه‌ای مانند دیابت یا فشار خون
- قطع یا تنظیم داروهایی مثل رقیق‌کننده‌های خون که باید چند روز قبل از عمل با مشورت پزشک قطع یا حتی جایگزین شوند.
- در صورت داشتن اضافه وزن، کاهش حتی چند کیلو می‌تواند فشار روی مفصل مصنوعی را کاهش دهد و به بهبودی سریع‌تر کمک کند.
- انجام تمرینات ساده تقویتی با راهنمایی فیزیوتراپ پیش از عمل باعث آمادگی بیشتر عضلات برای دوران بعد از جراحی می‌شود.
- آمادگی خانه برای دوران نقاهت مثل نصب میله‌های کمکی در حمام و توالت، برداشتن موانع خطرناک مانند فرش‌های کوچک و آماده‌سازی محل استراحت و خواب
- ترک سیگار و الکل که باید حداقل دو هفته قبل از جراحی قطع شود تا به ترمیم بهتر بافت‌ها و کاهش خطر عفونت کمک شود.
عمل تعویض مفصل زانو چگونه انجام می‌شود؟
عمل تعویض مفصل زانو یک جراحی پیشرفته و دقیق است که با هدف جایگزینی مفصل آسیب‌دیده با پروتز مصنوعی انجام می‌شود. این جراحی بین ۱ تا ۲ ساعت طول می‌کشد و مراحل مشخصی دارد که هر کدام نقش مهمی در نتیجه نهایی ایفا می‌کنند.
بیهوشی و آماده‌سازی بیمار
پیش از شروع جراحی، بیمار تحت بیهوشی عمومی یا بی‌حسی از کمر به پایین قرار می‌گیرد. سپس ناحیه جراحی ضدعفونی شده و با پارچه‌های استریل پوشانده می‌شود. تیم جراحی در این مرحله شرایط حیاتی بیمار را به دقت مانیتور می‌کند. انتخاب نوع بیهوشی بسته به شرایط پزشکی بیمار و نظر متخصص بیهوشی تعیین می‌شود.
ایجاد برش جراحی
جراح برشی در جلوی زانو ایجاد می‌کند تا به مفصل آسیب‌دیده دسترسی پیدا کند. بافت‌های نرم اطراف زانو مانند عضلات و رباط‌ها با دقت کنار زده می‌شوند. این مرحله نیازمند دقت بالا برای جلوگیری از آسیب به ساختارهای سالم زانوست. پس از نمایان شدن مفصل، ارزیابی دقیق میزان تخریب انجام می‌شود.
برداشتن بخش‌های آسیب‌دیده مفصل
در این مرحله سطوح تخریب‌شده استخوان ران (فمور) و ساق پا (تیبیا) به‌دقت برداشته می‌شوند. غضروف آسیب‌دیده و گاهی استخوان‌های فرسوده نیز تراشیده می‌شوند تا سطحی صاف و مناسب برای قرار دادن پروتز فراهم شود. گاهی بخشی از کاسه زانو (کشکک) هم تعویض یا اصلاح می‌شود. هدف از این مرحله آماده‌سازی بستر برای جایگزینی کامل مفصل است.
جایگذاری پروتز مفصل زانو
پروتزهای فلزی و پلاستیکی که شبیه مفصل طبیعی هستند، در محل مناسب قرار می‌گیرند. این قطعات با استفاده از چسب مخصوص استخوان یا به‌صورت فشاری در جای خود ثابت می‌شوند. جراح میزان انحراف و حرکت مفصل را بررسی کرده و در صورت نیاز تنظیمات نهایی را انجام می‌دهد. هدف از این عمل بازگرداندن عملکرد طبیعی و بدون درد به زانو است.
بستن زخم
پس از اطمینان از قرارگیری صحیح پروتز و عدم خونریزی، بافت‌های جدا شده به آرامی به جای خود بازگردانده می‌شوند. پوست با نخ یا منگنه جراحی بسته و پانسمان استریل روی زخم قرار می‌گیرد. به طور معمول، یک درن برای خروج ترشحات اضافی در زانو گذاشته می‌شود سپس بیمار به بخش ریکاوری منتقل می‌شود تا از نظر علائم حیاتی پایش شود.
برای دریافت نوبت از دکتر مازیار نفیسی بهترین دکتر ارتوپد در شرق تهران با شماره 02177291504 تماس حاصل نمایید.
دوره نقاهت عمل تعویض مفصل زانو چقدر است؟
دوره نقاهت عمل تعویض مفصل زانو بین ۶ تا ۱۲ هفته طول می‌کشد، اما میزان بهبودی بسته به سن، وضعیت جسمی و همکاری بیمار با برنامه‌های توانبخشی متفاوت است. در روزهای اول پس از عمل، بیمار با کمک واکر یا عصا شروع به راه رفتن می‌کند و پس از ۲ تا ۳ روز از بیمارستان مرخص می‌شود.
دقت داشته باشید که فیزیوتراپی نقش کلیدی در بهبود حرکت مفصل، کاهش درد و جلوگیری از خشکی زانو دارد و باید طبق برنامه ادامه یابد. بسیاری از بیماران تا پایان هفته ششم به‌طور مستقل راه می‌روند و در انجام کارهای روزمره راحت‌تر می‌شوند، اما بازگشت کامل به فعالیت‌های پرتحرک ممکن است تا ۶ ماه زمان ببرد. پس رعایت مراقبت‌های بعد از تعویض مفصل زانو بسیار مهم است.
نکته: مراقبت از زخم، مصرف دارو طبق تجویز پزشک و پرهیز از حرکات ناگهانی یا فشار زیاد بر زانو نیز برای موفقیت جراحی بسیار مهم است.
در نهایت…
جراحی تعویض مفصل زانو راهکاری مؤثر برای رهایی از درد مزمن و بازیابی توان حرکتی در بیماران مبتلا به تخریب مفصل است. با رعایت توصیه‌های قبل و بعد از عمل، بسیاری از بیماران می‌توانند زندگی فعال‌تری را تجربه کنند و به کارهای روزمره خود بدون درد بازگردند. انتخاب به‌موقع این جراحی، نقش مهمی در بهبود کیفیت زندگی دارد.