لخته شدن خون بعد از تعویض مفصل زانو یکی از خطرات و عوارض جدی بوده که ممکن است پس از عمل ایجاد شده و به آن، ترومبوز ورید عمقی یا آمبولی نیز گفته می‌شود. اگر لخته‌های خونی که به دلیل آمبولی بعد از تعویض مفصل زانو ایجاد می‌شوند، دچار شکستگی شده و به سمت ریه‌ها حرکت کنند با ایجاد آمبولی ریه ممکن است باعث مرگ بیمار شود. با این‌که احتمال آمبولی بعد از عمل زانو به عنوان یکی از عوارض نادر در نظر گرفته می‌شود اما به دلیل اهمیت این عارضه در ادامه‌ی مقاله به بررسی این موضوع می‌پردازیم.
علت آمبولی بعد از تعویض مفصل زانو چیست؟
جراحی تعویض مفصل زانو می‌تواند به بیماران کمک کند که یک زندگی راحت‌تر و بدون درد را تجربه نماید اما لخته شدن خون و ایجاد آمبولی می‌تواند جان بیمار را نیز به خطر بیندازد. آمبولی می‌تواند بنا به دلایل مختلفی ایجاد شود که مهم‌ترین آن‌ها عبارتند از:
1. جریان آهسته‌ی خون در رگ‌ها: پس از جراحی تعویض مفصل زانو میزان تحرک بیماران به خصوص در روزهای اول به شدت کاهش می‌یابد به همین دلیل احتمال تشکیل لخته‌های خون افزایش می‌یابد.
2. ذراتی که طی جراحی به جریان خون راه پیدا کرده‌اند: در طی جراحی تعویض مفصل زانو ممکن است قطعات کوچکی از بافت، کلاژن و یا چربی در جریان خون آزاد شود. خون در اطراف این ذرات خارجی غلیظ‌تر شده و در صورتی که تعداد این ذرات بیشتر شود، می‌تواند منجر به ایجاد لخته‌های خون بزرگی شوند که جریان یک رگ را مسدود می‌کنند.
3. فعال شدن فرآیندهای طبیعی انعقاد خون در طی جراحی: زمانی که بافت‌های نرم مانند رباط‌ها، ماهیچه‌ها و یا تاندون‌ها جهت دست یابی به مفصل جا به جا می‌شود، بدن موادی را تحریک می‌کند که باعث ایجاد لخته‌ی خون می‌شود.
چرا لخته خون بعد از تعویض مفصل زانو در ساق پا ایجاد می‌شود؟
لخته‌ی خون در هر کدام از رگ‌ها ممکن است ایجاد شده و منجر به انسداد عروق، تورم، درد و یا آسیب به اندام‌ها شود اما معمولاً در سیاهرگ‌های عمیق که در اندام‌های تحتانی وجود دارند، بیشتر ایجاد می‌شود. به همین دلیل پس از جراحی تعویض مفصل زانو احتمال بروز لخته‌ی خون در ساق پا بیشتر است.
بیشتر بخوانید: مراقبت های بعد از جراحی تعویض مفصل زانو
علائم آمبولی بعد از عمل تعویض مفصل زانو
آمبولی بعد از عمل زانو در برخی موارد هیچ گونه علامتی ندارد. در واقع در 50 درصد موارد آمبولی بدون علامت است. اما در بیمارانی که آمبولی با علامت همراه است، شایع‌ترین علائم شامل این موارد است:
- تب کردن
- تورم در ساق پا
- بالا رفتن ضربان قلب
- درد مبهم در ساق پا
- گرم شدن پوست بدن
- احساس یک برآمدگی در رگ‌های پا
- مشاهده‌ی رگ‌ها به صورت برجسته
- تغییر رنگ پوست (کبود شدن، رنگ پریدگی و یا سفید شدن)
در صورتی که لخته‌ی خون به سمت ریه‌ها حرکت نماید می‌تواند منجر به بروز آمبولی ریه شود. آمبولی ریه یک بیماری جدی و کشنده است که با علائمی مانند اختلال در تنفس و یا درد در ناحیه‌ی قفسه سینه همراه است. اگر لخته‌ی خون به سمت مغز حرکت کند نیز، با انسداد عروق مغزی می‌تواند منجر به سکته‌ی مغزی شود.
چه عواملی احتمال بروز آمبولی را افزایش می‌دهد؟
عواملی شامل موارد زیر، خطر بروز آمبولی یا لخته خون بعد از تعویض مفصل زانو را افزایش می‌دهند:
- بالا بودن سن
- مصرف برخی داروها
- مصرف قرص‌های ضد بارداری
- سابقه ابتلا به آمبولی در گذشته
- داشتن بیماری‌هایی مانند واریس
- ابتلا به برخی بیماری‌های خونی
- عدم تحرک برای مدت طولانی
خطر آمبولی بعد از تعویض مفصل زانو برای چه افرادی بیشتر است؟
با این‌که احتمال آمبولی بعد از تعویض مفصل زانو در تمام افراد وجود دارد، اما برخی از بیماران در معرض خطر بالاتری قرار دارند. این گروه‌ها عبارتند از:
- افراد بالای 60 سال
- بیمارانی که گروه خونی آن‌ها A است.
- افرادی که دچار چاقی و یا اضافه وزن هستند.
- افرادی که دچار بیماری‌های ارثی هستند، در معرض بالاتر خطر ابتلا به لخته‌ی خون قرار دارند.
روش‌های پیشگیری از آمبولى بعد از تعویض مفصل زانو
بدون به کار بردن روش‌های پیشگیری ممکن است تعداد زیادی از بیماران به آمبولی بعد از عمل زانو مبتلا شوند، اما با انجام روش‌های پیشگیری می‌توان احتمال بروز این عارضه را تا حدود بسیاری کاهش داد.
اگر به تازگی جراحی تعویض مفصل زانو را انجام داده‌اید، جهت کاهش احتمال ابتلا به آمبولی موارد زیر را رعایت نمائيد:
- ار مصرف الکل بپرهیزید.
- لباس‌های گشاد بپوشید.
- هر یک ساعت یک بار پاهای خود را حرکت دهید.
- تا جایی که می‌توانید آب و مایعات مصرف کنید.
- از جوراب‌های کشی برای کاهش تورم و بهبود گردش خون استفاده کنید.
- در صورت نیاز، با تجویز دکتر مازیار نفیسی باید داروهای ضد انعقاد خون را تا مدت زمان مشخصی مصرف نمائيد.
- پس از جراحی هر زمانی که احساس بهتری داشتید بلند شوید و به صورت کوتاه پیاده روی کنید. راه رفتن حتی اگر در حد چند قدم کوتاه در منزل باشد برای روزهای اول کافی است.
- پیش از جراحی تمام داروها و مکمل‌های دارویی را به پزشک خود اطلاع دهید. در برخی موارد لازم است مصرف تعدادی از داروهایی که احتمال انعقاد خون را افزایش می‌دهند پیش از جراحی قطع شود.